1. Ho là gì?
Ho là một phản xạ của cơ thể, nhằm bảo vệ cơ thể, loại bỏ các tác nhân gây bệnh hoặc tống xuất các dị vật rơi vào đường thở. Khi trẻ sơ sinh có vấn đề ở đường hô hấp, ho giúp đường hô hấp của trẻ thông thoáng hơn, tống đờm, dịch mũi họng ra ngoài. Có hai kiểu ho ở trẻ sơ sinh thường gặp:
- Ho khan: Ho khan thường gặp khi trẻ bị cảm lạnh hoặc dị ứng. Đường thở bị kích thích bởi những tác nhân dị ứng, gây ho khan.
- Ho có đờm: Đây có thể là biểu hiện của nhiễm khuẩn đường hô hấp. Nhất là khi trẻ ho có đờm có màu vàng đục hoặc màu xanh.
Một lưu ý ở trẻ sơ sinh là phản xạ ho rất yếu. Nên trẻ thường khó tống đờm ra ngoài. Tư thế nằm cũng hạn chế việc ho của trẻ. Vì vậy, trẻ thường nuốt đờm vào đường tiêu hóa và khi trẻ nôn thì có thể nôn ra đờm. Bố mẹ có thể thấy màu sắc của đờm trong dịch nôn của trẻ.
2. Tại sao trẻ sơ sinh bị ho?
Trẻ sơ sinh là trẻ dưới 1 tháng tuổi. Ở lứa tuổi này, thường ít xuất hiện triệu chứng ho. Do đó, việc trẻ bị ho là vấn đề cần lưu tâm cho các bố mẹ. Sau đây là những nguyên nhân làm cho trẻ ho:
2.1. Môi trường
– Trong nhà có người hút thuốc lá, thuốc lào.
– Dùng than củi để xông, sinh ra quá nhiều khói.
– Môi trường sống nhiều khói bụi ô nhiễm, trong nhà có bụi, mạt nhà.
– Thời tiết thay đổi, trẻ bị cảm lạnh.
2.2. Nhiễm trùng
Trẻ sơ sinh bị ho có thể là dấu hiệu gợi ý cho các bệnh hô hấp:
– Viêm tiểu phế quản.
– Viêm phổi.
– Viêm thanh khí quản.
Vi rút hợp bào hô hấp – RSV là nguyên nhân nhiễm trùng thường gặp nhất.
RSV hiện diện trong 60-70% trường hợp trẻ bị nhiễm khuẩn hô hấp. RSV lây qua giọt bắn, có chu kỳ sống trong đường thở từ 1 đến 2 tuần. Vì vậy, sau thời gian này, nếu không có biến chứng, bệnh sẽ tự khỏi.
RSV là virus nên không bị kháng sinh tiêu diệt. Vì vậy, bố mẹ trẻ không nên lạm dụng kháng sinh trong mọi trường hợp trẻ bị ho.
2.3. Dị vật hoặc dị dạng đường thở
Đây là nguyên nhân cơ học hiếm gặp nhưng không phải là không có. Một số dị tật bẩm sinh có thể gây ra trẻ sơ sinh bị ho như hẹp thanh quản, sling phế quản, các dị dạng mũi họng kèm theo. Khi trẻ có dị dạng đường thở, có thể kèm theo các triệu chứng nổi bật khác như trẻ khó thở, thở nhanh, tím, khò khè, thở rít. Những triệu chứng này xuất hiện sớm sau sinh.
Dị vật đường thở không thường gặp ở trẻ dưới 1 tháng tuổi. Bởi thời gian này trẻ thường chỉ bú sữa mẹ hoặc ăn sữa công thức. Trẻ có thể bị sặc sữa khi lượng sữa quá nhiều. Khi sặc sữa, trẻ sẽ đột ngột ho, trớ sữa ra ngoài. Hầu hết trường hợp trẻ sẽ tự hết. Một số hiếm trường hợp bất cẩn để lọt những vật nhỏ xung quanh vào đường thở của trẻ. Với dị vật, trẻ thường ho dữ dội và đột ngột. Kèm theo trẻ tím tái, thở nhanh. Trong trường hợp này, cấp cứu khẩn trương là cần thiết.
3. Cách điều trị cho trẻ sơ sinh bị ho
Lời khuyên đầu tiên là đối với trẻ sơ sinh dưới 1 tháng tuổi, bố mẹ không được tự ý cho trẻ dùng thuốc. Bố mẹ cần tham khảo ý kiến của bác sĩ, nhất là thuốc kháng sinh. Một số kháng sinh chống chỉ định ở trẻ em. Kháng sinh nhóm Quinolon có ảnh hưởng đến sự phát triển sụn xương trẻ em, kháng sinh nhóm Tetracyclin ảnh hưởng đến răng và xương. Một vấn đề nóng hổi hiện nay là tình trạng kháng kháng sinh. Việc dùng kháng sinh bừa bãi làm cho cho tình trạng này ngày một nghiêm trọng. Nên hạn chế cho trẻ dùng thuốc kháng sinh sớm mà không cần thiết.
3.1. Các trường hợp cần đưa trẻ đi khám ngay
Khi bé bị ho kèm những dấu hiệu sau, bố mẹ không nên tự ý điều trị cho trẻ mà cần phải đưa trẻ đến bác sĩ càng sớm càng tốt:
– Trẻ thở nhanh, trên 60 lần/phút đối với trẻ sơ sinh
– Trẻ có cơn ngừng thở kéo dài và thường xuyên
– Trẻ tím quanh môi, đầu chi
– Sốt cao hoặc hạ nhiệt độ
– Bú kém hoặc bỏ bú
– Khò khè
– Li bì, khó đánh thức, co giật.
3.2. Cách trị ho cho trẻ sơ sinh tại nhà
Nếu trẻ sơ sinh bị ho nhẹ, không kèm biểu hiện toàn thân khác, bố mẹ có thể không cần phải cho trẻ dùng thuốc. Trong trường hợp này, chỉ cần chăm sóc đúng, loại bỏ nguyên nhân: giữ ấm, tránh gió, tăng cường dinh dưỡng cho trẻ. Trẻ có thể tự khỏi sau vài ngày và không ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ.
Những phương pháp đơn giản có thể thực hiện tại nhà cách trị ho cho trẻ sơ sinh.
Theo dõi nhiệt độ của trẻ là cần thiết
Khi trẻ sơ sinh bị ho, bố mẹ hãy theo dõi thân nhiệt trẻ 2-3 tiếng một lần. Với trẻ em, nhiệt độ hậu môn là nơi phản ánh đúng nhất nhiệt độ của trẻ.
Nếu trẻ sốt trên 38°C, bố mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện, mà không nên tự điều trị bằng các phương pháp hạ sốt thông thường. Thuốc hạ sốt dùng không đúng cách ở trẻ sơ sinh có thể gây nhiều tác hại nghiêm trọng.
Làm sạch mũi cho trẻ
Trẻ dưới 1 tháng tuổi không thể tự xì mũi. Vì vậy cần sự giúp đỡ của mẹ để tống xuất chất nhầy ra ngoài. Bố mẹ nên hút mũi cho trẻ kết hợp với nước muối sinh lý vệ sinh mũi. Việc làm này làm lỏng các chất nhầy để loại bỏ dễ hơn.
Vỗ rung long đờm
Với trường hợp trẻ ho có đờm, bố mẹ có thể vỗ rung long đờm cho trẻ. Cách thực hiện là khum bàn tay lại rồi vỗ nhẹ vào lưng trẻ ở phần giữa 2 bả vai. Nên để trẻ nằm nghiêng đầu bằng, vỗ nhẹ liên tục. Sau khi vỗ rung, trẻ có thể sẽ ho nhiều hơn và nôn ra đờm. Nên vỗ rung lúc trẻ đói, vào buổi sáng khi trẻ ngủ dậy.
Trẻ em, với hệ miễn dịch chưa đầy đủ, dễ dàng nhiễm bệnh hơn người lớn. Trẻ sơ sinh bị ho là một dấu hiệu cảnh báo nhiều bệnh hô hấp. Vì vậy, bố mẹ cần phải có một thái độ đúng đắn, hiểu biết để tránh những biến chứng đáng tiếc.
BS Phương Thùy
